Vụ thứ hai: Thi hành Bản án số 18/2017/DSST ngày 02/10/2017 của Tòa án nhân dân huyện Diên Khánh, Bản án số 40/2018/DS-PT ngày 01/6/2018 của Tòa án nhân dân tỉnh Khánh Hòa và Quyết định thi hành án theo yêu cầu số 87/QĐ-CCTHADS ngày 17/7/2018 của Chi cục thi hành án dân sự huyện Diên Khánh, buộc các ông, bà Lê Thị Thắng, Hoàng Thị Thủy, Hoàng Mạnh Tú, Hoàng Thị Lụa, Hoàng Thị Là, Hoàng Thị Ly, Hoàng Văn Thọ, Vũ Thị Mận có nghĩa vụ trả lại cho ông Nguyễn Ngọc diện tích 11.560m2 đất thuộc thửa 19, lô a, khoảnh V tại thôn Kinh Tế Mới, xã Suối Tiên, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa theo Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và rừng cấp ngày 30/6/1994 của UBND huyện Diên Khánh cấp cho ông Hoàng Văn Khanh (lô 2 theo sơ đồ bản vẽ kèm theo bản án phúc thẩm).
Ngay từ đầu khi kiểm sát tổ chức thi hành án, Kiểm sát viên đã phối hợp với Chấp hành viên được phân công tổ chức thi hành án đánh giá, nhận định đây là hai vụ việc phức tạp, đương sự có nhiều biểu hiện chống đối, không đồng ý với bản án đã có hiệu lực pháp luật. Mặc dù Chấp hành viên Chi cục thi hành án dân sự huyện Diên Khánh đã nhiều lần giải thích, động viên, thuyết phục cũng như tạo điều kiện cho hai bên đương sự gặp nhau thương lượng giải quyết việc thi hành án nhưng người phải thi hành án có tình né tránh, không thỏa thuận giải quyết, không tự nguyện giao đất cho người được thi hành án và cho rằng có đơn đề nghị giám đốc thẩm đến Tòa án nhân dân Cấp cao tại Đà Nẵng, Tòa án nhân dân Tối cao nhưng đều không được các cấp có thẩm quyền chấp nhận.
Quá trình kiểm sát hồ thi hành án hơn 04 năm qua, Kiểm sát viên cũng đã kiểm sát chặt chẽ việc tổ chức thi hành án của Chấp hành viên, tham mưu Lãnh đạo Viện yêu cầu Chi cục thi hành án dân sự huyện Diên Khánh khắc phục các vi phạm thông qua các đợt kiểm sát trực tiếp hoặc kiểm sát hồ sơ chưa có điều kiện (vụ thứ hai). Đồng thời Kiểm sát viên cũng đã kịp thời tham mưu Lãnh đạo viện nhiều lần họp liên ngành với Chi cục thi hành án dân sự huyện Diên Khánh và các ban ngành chức năng có liên quan để củng cố hồ sơ, khắc phục các thiếu sót như: trình tự, thủ tục thông báo, tống đạt quyết định, bản về thi hành án cho đương sự và cơ quan có liên quan; xác minh điều kiện thi hành án; xác định ranh giới, mốc giới, vị trí các thửa đất; xác định tài sản có trên đất; diện tích các thửa đất thực tế hiện nay so với bản án đã tuyên, xây dựng dự thảo kế hoạch cưỡng chế... đảm bảo đúng quy định của Luật thi hành án dân sự, Nghị định số 62/2015/NĐ-CP ngày 18/7/2015, Nghị định số 33/2020/NĐ-CP ngày 17/3/2020 của Chính Phủ… Qua đó, Viện kiểm sát nhân dân huyện Diên Khánh đã phối hợp với Chi cục thi hành án dân sự huyện Diên Khánh thống nhất báo cáo Ban chỉ đạo thi hành án dân sự huyện Diên Khánh và đã được Ban chỉ đạo đưa ra họp và có ý kiến chỉ đạo cụ thể bằng văn bản theo Thông báo số 147/TB-UBND ngày 01/6/2022 về kết luận cuộc họp Ban chỉ đạo Thi hành án dân sự huyện, đối với 02 vụ việc trên, xác định phải tổ chức cưỡng chế chuyển giao quyền sử dụng đất để đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp cho người được thi hành án.
Trên cơ sở đó, trong hai ngày 29 và 30 tháng 11 năm 2022, Viện kiểm sát nhân dân huyện Diên Khánh đã cử 01 Phó viện trưởng phụ trách và 02 Kiểm sát viên tham gia kiểm sát việc tổ chức cưỡng chế chuyển giao quyền sử dụng đất đối với 02 vụ việc trên. Quá trình tổ chức cưỡng chế, đã kiểm sát chặt chẽ, trình tự thủ tục, thành phần tham gia theo kế hoạch (chính quyền địa phương, Công an, Văn phòng đăng ký đất đai, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Trung tâm y tế huyện Diên Khánh), có có mặt của các đương sự, việc giao nhận quyền sử dụng đất cho người được thi hành án ngay khi cưỡng chế. Kết thúc buổi cưỡng chế, các lực lượng tham gia đã tổ chức họp rút kinh nghiệm nhằm phát huy những ưu điểm và khắc phục những tồn tại trong việc cưỡng chế chuyển giao quyền sử dụng đất, xử lý tài sản của người phải thi hành án trên địa bàn và tranh thủ báo cáo nhanh đến Trưởng ban chỉ đạo thi hành án dân sự huyện.
Với tinh thần làm việc nghiêm túc, thượng tôn pháp luật, Hội đồng cưỡng chế đã thực hiện các thủ tục cưỡng chế theo quy định; nhờ đó đảm bảo bản án, quyết định của Tòa án được thực thi trên thực tế, thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân; góp phần phục vụ nhiệm vụ chính trị trên địa bàn huyện Diên Khánh.
* Từ thực tiễn của đơn vị khi kiểm sát hai vụ việc trên, Viện kiểm sát nhân dân huyện Diên Khánh xin rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:
Một là, Lãnh đạo Viện thường xuyên phối hợp với cơ quan Thi hành án dân sự huyện tham mưu Trưởng ban chỉ đạo thi hành án dân sự huyện trong công tác kiểm sát thi hành án dân sự và tổ chức thi hành án của Cơ quan thi hành án dân sự, có ý kiến đến Ban Chỉ đạo thi hành án dân sự huyện để giải quyết những vụ việc lớn, khó khăn, phức tạp, kéo dài, nhất là những việc phải cưỡng chế thi hành án; nghiên cứu, chuẩn bị kỹ các phương án xử lý cụ thể khi giải quyết hồ sơ; tham gia họp đầy đủ với Ban chỉ đạo thi hành án dân sự huyện, xem đây là nhiệm vụ quan trọng của hệ thống chính trị ở địa phương. Thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của cấp ủy địa phương, cụ thể là theo Văn bản số 136-CV/HU ngày17/3/2016 của Huyện ủy Diên Khánh về việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thi hành án dân sự trên địa bàn huyện. Qua đó, nâng cao nhận thức về trách nhiệm và ý thức phối hợp trong công tác thi hành án dân sự của các cơ quan, ban, ngành trên địa bàn, từ đó giải quyết dứt điểm những vụ việc khó khăn, phức tạp.
Hai là, Lãnh đạo đơn vị tăng cường kiểm tra, chỉ đạo thực hiện tốt các chỉ tiêu theo Kế hoạch của đơn vị, Chương trình công tác kiểm sát thi hành án dân sự đã đề ra hàng năm. Trong các đợt giao ban hàng tuần, cuộc họp định kỳ hàng tháng, Lãnh đạo viện thường xuyên đánh giá kết quả đạt được khi thực hiện các nhiệm vụ, qua đó có đánh giá và giao trách nhiệm cụ thể cho Kiểm sát viên được phân công. Kịp thời phổ biến các quy định pháp luật mới, thông báo quán triệt các văn bản chỉ đạo của cấp trên dổ chức họp giao ban hàng tuần trực tiếp phổ biến các văn bản pháp luật, hướng dẫn, chỉ đạo về chuyên môn nghiệp vụ. Kịp thời biểu dương những kết quả đạt được, đồng thời xem xét, tìm ra nguyên nhân, giải pháp chỉ đạo các Kiểm sát viên khắc phục hạn chế, nâng cao chất lượng công tác chuyên môn. Thường xuyên theo dõi, đôn đốc, chỉ đạo quyết liệt việc thực hiện nhiệm vụ kiểm sát thi hành án dân sự đối với Kiểm sát viên.
Ba là, quan tâm, chú trọng và bố trí Kiểm sát viên, chuyên viên đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ trong khâu công tác kiểm sát thi hành án dân sự. Kiểm sát viên được phân công cần nhận thức, đánh giá đúng tầm quan trọng của công tác kiểm sát thi hành án dân sự và kiểm sát việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế trong đó có cưỡng chế chuyển giao quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất, từ đó nâng cao hiệu quả, chất lượng theo yêu cầu của ngành đề ra. Kiểm sát viên phải nắm vững chức năng, quyền hạn của ngành trong hoạt động kiểm sát thi hành án dân sự. Nắm chắc, cập nhật nội dung các quy định pháp luật về Thi hành án dân sự, và các văn bản pháp luật khác có liên quan đến Thi hành án dân sự như: Luật dân sự, Luật đất đai, Luật nhà ở, luật hôn nhân gia đình… Phối hợp kiểm sát, nghiên cứu chặt chẽ hồ sơ thi hành án, nhận diện và kịp thời phát hiện được các dạng vi phạm thường xuyên xảy ra trong hoạt động tổ chức thi hành án của Chấp hành viên và Cơ quan thi hành án dân sự trong hoạt động liên quan đến quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất. Từ đó tham mưu Lãnh đạo kịp thời kiến nghị, kháng nghị, yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự và cơ quan có liên quan khắc phục. Đánh giá đúng việc chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân có liên quan, nhất là của các đương sự có liên quan trực tiếp đến hồ sơ thi hành án để xác định và phân loại tính chất của từng hồ sơ cụ thể.
Bốn là, phải tổng hợp những vướng mắc, bất cập trong quá trình thực hiện nhiệm vụ được giao theo quy định. Tranh thủ ý kiến chỉ đạo của ngành cấp trên đối với từng vụ việc cụ thể khi có khó khăn, vướng mắc nhằm đảm bảo thực hiện tốt và đúng chức năng, nhiệm vụ, đúng pháp luật khi thực hiện kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực tổ chức thi hành án dân sự, thi hành án hành chính của Cơ quan thi hành án dân sự huyện.
Trên đây là một số kinh nghiệm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm sát tổ chức cưỡng chế giao quyền sử dụng đất trong công tác kiểm sát thi hành án dân sự của Viện kiểm sát nhân dân huyện Diên Khánh, rất mong nhận được sự quan tâm đóng góp của các đồng chí./.